μετατρεψιμότητα

Η ευχέρεια που παρέχεται από τις νομισματικές αρχές στους κατόχους τραπεζογραμματίων να τα παρουσιάσουν οποιαδήποτε στιγμή για να μετατραπούν ελεύθερα –σε καθορισμένη αναλογία– σε χρυσό ή σε νόμισμα άλλης χώρας. Μπορεί να υπάρχει εσωτερική και εξωτερική μ. Στην πρώτη περίπτωση τα μεταλλικά νομίσματα (χρυσά ή αργυρά) αποτελούν το νόμιμο μέσο πληρωμής, αλλά αρκετά συχνά κατατίθενται στην τράπεζα έναντι της προσφοράς ενός πιστωτικού τίτλου, του τραπεζογραμματίου. Το χαρτονόμισμα κυκλοφορεί πλάι στα μεταλλικά νομίσματα και σε ένα βαθμό τα αντικαθιστά, επειδή είναι πιο βολικό και εύχρηστο και γίνεται δεκτό από όλους, αφού την αξία του εγγυάται το γεγονός ότι μπορεί οποιαδήποτε στιγμή να μετατραπεί σε ίσης αξίας και καθορισμένης ποσότητας χρυσό. Στο καθεστώς της εσωτερικής μ. τα νομίσματα κάθε χώρας γίνονται δεκτά, χωρίς καμιά δυσκολία, ακόμα και στο εξωτερικό. Τέτοιο καθεστώς επικρατούσε σε μεγάλο βαθμό έως τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, αλλά, έπειτα από μια σύντομη επανεμφάνιση, στην περίοδο που τον ακολούθησε, εγκαταλείφθηκε παντού και σήμερα δεν υπάρχει ουσιαστικά κανένα κράτος, όπου τα χρυσά νομίσματα να χρησιμοποιούνται για τις κανονικές πληρωμές στο εσωτερικό της χώρας. Αντίθετα έχουμε εξωτερική μ., όταν τα χαρτονομίσματα συνιστούν στο εσωτερικό της χώρας το μόνο νόμιμο μέσο πληρωμής. Αυτό δεν αποκλείει τη δυνατότητα όποιου οφείλει να κάνει πληρωμές στο εξωτερικό –είτε για κανονικές εμπορικές πράξεις είτε για μεταφορές κεφαλαίων (βλ. λ. ισοζύγιο πληρωμών)– να λάβει από την εκδοτική τράπεζα, με καθορισμένη αντιστοιχία, το αναγκαίο ξένο συνάλλαγμα. Η εξωτερική μ. μπορεί να περιορίζεται στα άτομα που δεν είναι μόνιμοι κάτοικοι της χώρας, αλλά τα ωφελήματά της επενεργούν –σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό– και στους μόνιμους κατοίκους της. Τέτοιο καθεστώς εξωτερικής μ. ισχύει σήμερα στις περισσότερες οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες. Όταν δεν υφίστανται ούτε η εσωτερική ούτε η εξωτερική μ. έχουμε χαρτονομίσματα μη μετατρέψιμα, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πληρωμές μόνο στο εσωτερικό της συγκεκριμένης χώρας ή της νομισματικής περιοχής και γενικά δεν γίνονται δεκτά έξω από τα σύνορά της. Ο χρυσός και το συνάλλαγμα (που χρειάζονται για τις διεθνείς πληρωμές, όταν δεν γίνεται προσφυγή στον συμψηφισμό) μπορούν να αποκτηθούν –μόνο από όσους διαθέτουν ειδικές άδειες– μέσω ιδρυμάτων ελεγχόμενων από το κράτος, που σύμφωνα με δικά του κριτήρια καθορίζει κάθε φορά την ισοτιμία.

* * *

η [μετατρέψιμος]

1. (γενικά) η δυνατότητα μετατροπής

2. (οικον.) η δυνατότητα ανταλλαγής τού νομίσματος μιας χώρας με χρυσό ή με νομίσματα άλλων χωρών ή με οποιοδήποτε άλλο μέσον διεθνών ανταλλαγών («η μετατρεψιμότητα διευκολύνει τις διεθνείς συναλλαγές»).